Axaftina Bûbê Eser
Di Civîna Stokholmê da

Mevanên giranbiha,
Hevalên hêja
Gelî rojnamevanan
Bixêrhatineke germ li we hemiyan dikim.
Dost û mêvanên hêja!

Îro ji bo min, rojeke gelekî girîng e. Di destpêkê de dixwazim ji bo vê roja taybetî sipasiyên xwe ji Federasyona Grekiyan, Federasyona Komeleyên Kurdistanê li Swedê, Biblioteka kurdî, Komele û kesan re diyar bikim ku rojek weha ji bona min amade kirine.

Ji bo ku pêşgotina pirtûka min ya bi navê Gardiyan ku bi grekî û li Grekland ê hate çapkirin, nivîsî ye, sipasiyên xwe yên teybetî pêşkêşî Serokê Partiya Çep a Greklandê Nikos Konstandopoulos dikim. Her weha sipasîyên xwe pêşkêşî Angelos Sideratos  dikim ku pirtûka min bi grekî çap kir û belav dike. Konstandopoulos bi pêşgotina xwe û Angelos jî bi weşandina vê pirtukê  “pira dost û hevaltiyê” di navbeyna Kurd û Grekiyan de ava kirin. Karekî pîroz û helwesteke baş wergirtin. Ez gelekî pê şa û serbilind im. Û hêvî dikim ev helwest û piştgirî di çareserkirina pirsa Kurd û Kurdistanê de wek mînakeke dîrokî berdewam be.

Dixwazim di huzûra we de, sipasî hevalê hêja, Nazim Yamak bikim. Wî bi zahmetiyek mezin pirtûka min ji kurdî wergerand Grêkî. Destên wî saxbin.

Ez qet nikarim qenciya Kiriaki Demitriadou ji bîr bikim. Ji ber li ser pêşniyar û alîkariya wê ev pirtûk bi zimanê Grekî hate wesandin. Her weha dixwazim sipasî Costas Sandalis, Anna Maktesiadou u Rezan Babur bikim ku wan jî ji bona organizekirin, kar û xebata presskonferansê (Civîna Capemeniyê) xebateke baş kirin.

Ez Bubé Eser,  di 02.01.1980ê de li Kurdistanê li bajarê dîrokî, Diyarbekira şêrîn di daireya xwe ya kar de hatim girtinê. Polîsan girte ser daîreya ku min lê kar dikir, yekser xwestin ku min bibin, lê şefê min yê daîreya kar, heta ji wan kaxezeke bi îmza wernegirt, ez nedam destê wan. Loma jî bi saya wê kaxiza îmzekirî polîsan nema karibûn girtina min veşér in û bêjin: “Bûbê ne li ba me ye”. Ji ber ku wan berîya min û piştî min gelek xortên kurdan weha bê deng girtin û di îşkenceyan de kuştin û wendakirin.

Ez 72 rojan di îşkencexaneyê de mam. Di işkenceyê de dilê min rawestiyaye. Wan bawerkirine ku ez miri me. Ji bona ku mirina min nekeve hustiyên polisan, wan ez ji  qatê 4an di pacê re avetime derve. Gava min davêjin,  ji xwe plana wan her hazir e; dikin gazi û dibéjin: “Xwest bireve  û xwe avêt”. Bi avîtinê re ez, li ser  erebeya wan ku li ber deriyê şubeya îşkencexaneyê sekinî bû, dikevim. Bi saya wê ketinê dilê min ji nû ve kar dike. Ez nemirim. Yanî wan him ez kuştim û him jî sax kirim.

Piştî vê bobelata giran wan tenê ez hefteyekê di nexweşxaneyê de hiştim. Di pê re, dîsa ez birim cihê îşkenceyê û ez bi tenê xistim hucreyekê. Nan, av û cixare ji bona min qedexe bû. Ji bona min tiştên wan dixwestin negot, nigê min î çepê şewitandin. Di îşkenceyê de çavên min xera bûn, yek li ber çavê min dibû dudo. Zara guhê minî rastê teqandin. Li Swêdê çavên min li nexweşxaneya Sabatsberg, guhê min jî li Karolinskayê hate emeliyatkirin. Û zêdeyî salakê jî ez çûme nexweşxaneya xaça sor.

Nezi sê salan di girtigeha bi nav û deng, “5. Nolu”, ya ku ji bona kurdan hatibû avakirin de mam.

Di 19.05.1983an de hatim berdan.

Di 28.11.1984an  hatim Swêdê.

Nuha ez hemwelatiyekî swêdî, weke swêdiyê nuh û kurdekî li vî welatî dijîm.

Pirtûka min  ku şahîdê zordarî û îşkenceyên ku desthilatdarên tirkan li me  dikir, di sala 1994an de di nav weşanên Roja Nû de, bi zimanê kurdî ku hê jî li tirkiyeyê qedexe ye, li Swêdê hate weşandin. Zimanê Kurdî zimanê min yê dayik e. Ez bi vî zimanî mezin bû me. Weke her kesekî ku ji miletê xwe hez dike, ez bi zimanê xwe serbilind im. Di gel qedexekirina zimanê kurdî, kurdan weke hêjayiyeke neteweyî bi zimanê xwe axifîne û nivîsine.

Ev pirtûk bi xwe belgenameyeke dîrokî ye. Ev pirtûk, bûyer û kiryarên hov yên girtîgeha Diyarbekirê tîne zimên û eşkere dike. Ev ne bi tenê ji bona nivşê me pewist e, lewra em bixwe jiyane. Lê ji bona nivşên pêş gelek girîng e da ku ew jî bizanibin çi hatiye serê me. Ev belgename ji  bona mirovantiyê jî gelek pêwist e ku gelên cîhanê jî bizanibin, kurdan çi zilm û hovitî ji destên nijadperestan kişandin e.

Di Girtîgeha Diyarbekirê de gelek lehengên bê nav, destanên qahremaniyê afirandine. Xort û keçên qahreman diberxwedan û serî li ber dijmin netewandin. Mirina bi rûmet ji jiyana bê rûmet gelek giringtir e. Lewra rûmetgirtina serfirazîyê û berxwedana me ya bi mêranî, dijmin hovtir dikir û işkence zédetir dibûn.

Ez hêvî dikim ku ev pirtûk bibe çirûskek di jiyana mirovantiyê de ku rûreşiya desthilatdarên tirkan, eşkere bike û quncikekê ji diroka me ya reşgrêdayî ronî bike.

Ez hêvî dikim ku ev pirtûk bide zanîn ku desthilatdarên tirkan çiqasî ji zimanê kurdî û Gelê Kurd ditirsiyan û ditirsin. Ji ber wê tirsê bû ku wan herroj metodên lêdan û îşkenceyên cûrbecûr diafirandin.

Ez bi xwe şahidekî zîndî yê wê demê me. Ez hem berî û hem jî piştî darbeya leşkerî (12 îlona 1980ê) di girtîgeha Diyarbekrê de razam. Ez bûm şahidê hovitiya dijmin û qahremaniya xort û kecên kurdan.

Ji ber vê yekê bû ku min xwest wê demê binivîsînim, bînim zimên, da ku zarok û nevîyên  me pê bizanibin ku bapîrên wan çiqasî ji destê desthilatdaran kişandin in.

Rêzdarên amade:

Bi rastî gotin û şirovekirina bûyerên wê girtîgeha bi navê 5 nolu ya ku ji bona îşkencekirin û bêrûmetkirina xortên kurdan hatibû amadekirin, gelekî zehmet e.

Bûyerên di pirtûkê de hatine zimên, bi çavên gelên Ewropayê dikare gelek xeyalî bêne dîtin. Ew ne neheqin jî. Lewra bi salan e gelên Ewropî tiştên weha barbar û hov nedîtîn e. Lê di rastiyê de, bûyerên di vê pirtûkê de hatine nivîsîn kêm in. Bûyer bixwe ji tiştên ku hatine nivîsandin mezintir in.

Gelî Mêvanan:

Piştî ku ez ji girtîgehê hatime berdan, min xwest ez li welatê xwe bijîm. Li gel malbat, jin û keçika xwe bijîm. Lê desthilatdaran rehetî neda min. Hertim çavderiya min û yên wekî min dikirin. Ji ber zilm û tirsa kuştinê, ez mecbûr mam ji welatê xwe bidûrkevim.

Ez di wê dema ji welat bidûrketinê de, li hêla behra reş rojekê li miroveki rast hatim. Wî bi xwe di dema leşkeriya xwe de di girtîgeha Diyarbekirê gardiyantî kiribû. Em bûne destbirakê hev. Wî dixwest hemî bûyer û kiryarên di wê girtigehê de dihatin kirin eşkere bike. Bûyerên girtîgehê ew çelq kiribû.  Wî nema karîbû xwe ji vê mejîçelqandinê azad bikira, dixwest vê hovitiyê eşkere bike. Her digot: “Dewletê, em jî xapandin.”

Ew mirovê ku di girtîgehê de gardiyantî kiri bû, di jiyana xwe ya sivîltiyê de gelek bécir û asabî bû bû. Wî tim weke di girtigehê de gardiyan be, li xwe dinerî. Loma jî wî û malbata xwe û kesên din, li hev nedikirin. Ew fêrî lêdanê û emirdayinê bû bû. Wî dixwest kesên din tim ji wî re silavê bidin û di emrê wî de amade bin. Bi cîran û gundiyên xwe re heroj şer û pevçûn dikir.

Ew her gardiyan û yên din jî girti bûn.

Ew jî qurbanek yê girtîgaha Diyarbekrê bû. Wê girtîgehê gelek psikopat, cenawir, nexweşên ruhî afirand. Lê herweha mirovên nîvzindî jî afirand.

Gava min û wî kesê ku di girtîgeha Diyarbekrê de gardiyan bû, bi tesdufi naskir, wî di destpêkê de nizanî bû ez jî di wê girtîgehê de mame. Wî dixwest ku wan xerabiyan  bêje. Bêje ku herkesek bizanibe, ka kê ew emir dida û ji bona çi bû?

Me li hev kiribû. wî digot û min jî dinivîsî. Wî ew bûyerên  wir hemî weke fakta digot. Rast digot. Ez bi xwe jî şahidê gelek bûyeran bûm. Wi dixwest hemî bûyeran bêje û sedemên lêdanê eşkere bike. Dema gardiyan rewş û îşkencên girtîgehê digot gelek hêsir bi çavên wî diketin û di berxwede digot: “hey wax me çikir, em çawa ji însanetiyê dûr ketibûn” 

Hîn gelek bûyer hebûn ku wî yê ji min re bigota, lê wî ne qedand. Rojekê, dîsa ji bo hevdîtinê, gava ez hatim ba wê dara ku me hev li bin didît, min ew bi dardakirî dît. Hew îdare kiribû. Li şûna xwe bi tenê du name hiştibû, yek ji min re û yek jî ji malbata xwe re.

Mêvanên granbuha:

Min xwest, di vê pirtûka xwe de, wan bûyerên hov bînim zimên. Ez bi xwe ne nivîskar bûm. Ev kar ji bona min zehmet bû. Lê min zor da xwe ku vî kari bikim. Loma jî min ancax di şeş salan de ew faktana ji bona hêsankirin û rehetxwendina wan, bi zimanekî edebî û weke romanekê pêşkêşî  we xwendevanên hêja kir.

Dema ez hatim Swêd û li vir bi cih û war bûm, min  xwest wasiyetnameya wî camêrî bi cih bînim. Wan tiştên wî gotine binivîsînim û ji raya giştî re eşkere bikim. Wan îşkenceyên desthilatdarên dagirkerên welatê min, divê bihatana eşkerekirin. Çima wan ewqesî işkence li me dikirin? Çima dixwestin di wir de, me bi darê zorê bikin “tirkên baş”. Çima dixwestin em înkara xwe, ya zimanê xwe û hebûna xwe bikin?

Wan dixwestin guhên me jêkin da ku em nebîhîzin. Dixwestin çavén me derxin da ku em nebînin. Dixwestin destê me jêkin da ku em nikaribin binivîsînin. Wan dixwestin me sernizm bikin, me teslim bigrin û me dûrî neteweya me bixin.

Lê bi ser neketin. Me xwe li ser piyan hişt û li zimanê xwe, li xwe û tevgera xwe xwedî derketin. Me bêtir guh da hêjayiyên xwe yên neteweyî. Me bi kurdî gazî hevdu dikir, me bi kurdî xwar û vexwar lê bi tirkî jî lêdan û îşkence dît. Ji ber vê jî ez xwe serbilind dibînim.

Dîsa sipasî we dikim. We zahmet kişand, hûn hatin vir. We guhdariya min kir. Mala we ava