Dr. Musa KAVAL

Di çarceva daxwazên hevbeş yên kurdan ku di BEYANA  PARÎSÊ de hatine diyarkirin dest bi karên diplomasî û siyasî di qada navnetewî de hatiyet kirin. Di 10. 11.2004. hevdîtin li Parlementa Ewropa hatin kirin. Di van hevdîtinan de hate xwastin ku bes Federalism dikare bibe careserî jibo pirsa gelê kurd li Bakurê Kurdistanê. Herwesan hate xwastin ku zimanê kurdî li hemû Bakurê Kurdistanê bibe zimanê resmî, herwesan li herêmên din yên ku gelê kurd tê de dijit, bibe zimanê xwandin û perwerdekirinê. Bi kurtî  tiştê tête xwastin ew e ku Turkiye bibe dewletek federal. Tikiye ji du Netewên sereke pêk tê netewa Tirk û netewa Kurd. Du zimanên sereke hene zimanê tirkî û zimanê Kurdî. Ji bilî van herdu netewan û zimanan gel û zimanên din yên kêmjimar jî hene. Pêwist e ku du ziman li Tirkiyê bibin resmî zimanê kurdî li Kurdistanê û li herêmên ku kurd tê de pir in û zimanê tirkî li Tikiyê.

 Her wesan jibo Kurdistanê parlementek û idareyek federal bêne damezrandin.  Ku gelê kurd wek gelê qibrisî yê tirk, wek gelê Katelan li Îspanya bikare nunerên parlemana xwe û îdara xwe ya herêmî  hilbijêre.

Bes bi vî awayî gelê  kurd dikare ji bin barê tirsê û birsê derkeve û azad bibe. Naskirina statuyek federal bo Bakurê Kurdistanê  naête ankuya parçekirina Tirkiyê. Birayetî, wekhevî, di navbira gelê kurd û gelê tirk de pêwiste, lê  bes bi vî awayî  ev birayetî  dikare bi rastî çêbibe.

 Eger Yekatiya Ewropa weku dema Lozanê cardin gelê kurd ne êxite hisaba siyaî û pişgiriya careseriyek adil jibo pirsa wî ya netewî neke, Ewropa hem neheqiyek mezin hem jî şaşîyek dîrokî dike.

Ji ber ku Kurd netewek e ji çar netewên mezin yên li Rojhelata Navin,  pêwiste ku pirsa wî wek pirsek siyasî di platformên Ewropa de bête niqa$kirin û careserkirin.

 Her weku di Beyana Parisê de jî hatiye (xal 5)   Kurd miletek e; û xudan xususiyetên dirokî, zimanî, çandeyî, û cografî ye. Nasnameya gelê kurd xesere  ne binnasname ye. (altkimlik)  Bes yek  careserî  dikare berdewam be û adil be, ew jî  ew e ku statuyek federal ji bo Bakurê Kurdistanê bête naskirin. Niqaşên ku îro bi munasebeta berendamitiya Tirkiyê ji bo Yekîtiya Ewropa (YE), li ser Kurdan tên kirin balkêş in: Kurd kêmjimar in yan ne kêmjimar in? Nasnameya kurdan binnasnameya tirk e? kurd unsurêk esasî ye li Tirkiyê, kurd hemwelatiyên destorî ne?. Mixabin hind derdorên kurd ku xwe wek temsilkarên kurdan dihesibînin van pirsan diparêzin û pişgiriya wan dikin. Bila em xwe ne xapînin. Jibo ku cewherê siyasî yê pirsa gelê kurd ne di qada netewî de, ne jî di qada navnetewî de, ne bite cihê nîqaşên siyasî,bi zanyarî bal tê kişînin li ser pirsên din yên berteref. Îro ew ketine rojeva niqaşa siyasî.

Di vî derbarî de dixwazim bi kinî bêjim ku herweku Roj di esmanê zelal de tê xewakirin wesan bo herkesê diyar e ku kurd netewek e, xudan nasnameya xwe ya xweser, û li Tikiyê bûye kêmjimar û her wesan jî ne bes li Tirkiyê, lê li Rojhelata Navîn ew unsurek esasî ye. Ev  rastiyek siyasî, çandî dîrokî, sosyolijî û corafî ye. Qet hewce nake ku li ser van tiştan niqaş bête kirin. Tişê ku pêwiste li ser nîqaş bête kirin û bête parastin ew e ku statuyek jibo gelê kurd bête naskirin, mafên wî yên siyasî, çandî, aborî, civakî û îdarî bêne naskirin. Hemû pêşniyariyên din yê ku statuyek  taybetê ji bo gelê kurd qebûul ne kin nikarin vê pirsê careser bikin. Tam bi eksê ew vê pirsê aloztir dikin û di demên were de her wek sedemek  jibo bê istiqrariyê, gingaşê û ji bo şer berdewam bibe. Tecriba pirsên siyasî yên li cîhanê  vê rastiyê didete nîşandan. Pirsa Filistiniyan, pirsa Qibrisê, pirsa kêmnetewên li Ewropa bi naskirina nasnameya  wan careser dibin û bûyine.

Me ev daxwazên hevbeş yên ku di Beyana Parisê de hatine diyarkirin dane Serokatiya Parlementa Ewropa û Serokên Grûbên siyasî: grûba Partiyên muhafezekarên Ewropa (PPE- DE) , grûba Partiyên sosyalistên Ewropa (PSE) grûba Keskên Ewropa (Vert/ALE) û grûba Partiyên cepên Ewropa ( GUE/NGL. Herwesan me ew dane  birek parlementên din  jî.

Di van hevdîtina de bo min diyar bû ku eger gelê kurd bi awayek hevbeş û gora normên siyasî û dîplomasî bixebite, di demek nêzîk de dê bikare di qada navnetewî de bibe muxateb û rûmeta daxwazên wî dê bêne kirin. Di van hevdîtinan de cardin hin kesên giring  gotin eger tevgera gelê kurd xwe bikete yek û daxwazên xwe  bi awaeyek hevbesh bîne zimên û biparêze heta    pi$giriya mafên federalismê jî bo gelê kurd  dê bête kirin. Bê guman  ev careseriye a$tiyê, demoqrasî  û îstiqrarê tine. Ew    ji bo  berjewendiyên  Ewropa, jibo Tirkiyê û jib o gelê Kurd pir giring e.  

Bi vê munasebetê ez bangê hemû Partî, sazî û kesatiyên kurd dikim ku dest ji kerb û kînên kevin berdin di xetek netewî de, li ser konsensusek hevbe$ bibin yek. Em îro di demek wek SEVRÊ de dijîn, eger em xwe nekeyin yek û  temsîlek netewî çênekeyin, di xetek netewî de negehin hev,  bêguman Lozan dê li ser me dubare bibe. Erê DIYAB AXA I rolelek qirêjî li dijê mafên gelê kurd bi munasebeta LOZANNE ê leyizt, lê eger tifaq û tefgera kurdan hebûya terefên dijkurd ne dikarîn çu encaman jê wergirin. EGER îro  tevgera gelê kurd xwe bikete yek çu kes nikare Lozanek din li serê gelê Kurd bike bela.