Li Komeleya Diyarbekir ÇIRAyê Semînerek Li Ser Jenosida Barzaniyan

Bi mebesta bîranîna şehîdên Enfalê û jenosîda li himber Barzaniyan hatiye kirin, Komeleya ÇIRA Diyarbekirê semînerek li dar xist. Ji Komeleya Vejîn ji bo Qurbaniyên Jenosîda Barzaniyan, Hazim Barzanî û Razî Adil Zêtî li ser Enfal û jenosîda Barzaniyan axifîn.

Semînera ku ji aliyê Komeleya ÇIRA Diyarbekirê ve hat li darxistin 13yê Adara 2011an roja yekşemê li otêla Prestîjê hat kirin. Piştî deqîqeyek rawestina rêzgirtinê ji bo hemû şehîdên azadiyê, Hazim Barzanî dest bi axaftina xwe kir.

Hazim Barzanî di destpêkê de li ser herêm û civaka Barzan axifî. Barzanî diyar kir ku herêma Barzan ji 254 gundan pêk tê û di serdema Şêx Abdulselam Barzanî de heft eşîrên kurd bûne yek û konfederasyonek ava kirine.

Hazim Barzanî piştî li ser herêm, gund û eşîrên Barzaniyan axifî, li ser dîroka Barzaniyan jî hin agahiyên balkêş parve kir. Barzanî da zanîn ku di sala 1894an de devera Barzan ji aliyê Osmaniyan ve hatiye dagirkirin, şerpezebûn û wêranbûn ji wê demê de destpêkiriye. Hazim Barzanî weha pê de çû; “Di sala 1907an de di serdema Şêx Bidalîslamê Barzanî de di nav Osmanî û Barzaniyan de şer çêbûye. Di encama şerî de Mele Mistefa Barzanî di sê saliya xwe de li gel dayîka xwe ketiye girtîgehê. Di sala 1945an de li paş raperîna Barzaniyan firokeyên îngilizan li himber Barzaniyan bombe barandine. Di encama şerî de hezarî zêdetir mirov derbeder bûne, 15 hezar kes jî reviyane, li şikeft û li cihên nepen bicihbûne. Piştî hilweşîna Komara Mehabadê di sala 1947an de Îranê pê daye ser Barzaniyan û ew mecbûr mane welatê xwe terk bikin. Wê demê Barzanî berê xwe dane Sovyetê û çûne li wan deran bicih bûne. Bavê min bi xwe li Sovyetê hatiye dinê.”

Hazim Barzanî wek panaromayek sal bi sal hetanî 1991an zilm, zordarî û karesatên li herêma Barzan hatine kirin yek bi yek diyar kir.

Li ser jenosîda 1983yan ya li himber malbata Barzaniyan hat kirin de Hazim Barzanî got ku di qonaxa yekan de li Bexdayê Şêx Osmanê kurê Şêx  Ehmedê Barzanî û birayê wî Şêx Nezîr û her wisa Îmad û kurên Mela Mistefa, Ubeydûllah û Loqman û çend kesên din hatine girtin.Di qonaxa didoyan de her du komelgehên –Qudis û Qadsiye- ser bi nahiya Quştepeyê hatin dorpêçkirin û tevî nêrînên jiyê wan ji 10 saliyê heta nêzîkî 90 saliyê hatin girtin. Di qonaxa sisêyan de komelgeyên Behrke, Herîr û Diyana hatin dorpêçkirin û nêrînên wan hatin girtin Di qonaxa çaran de careke din komelgehê Qudis û Qadsiyê hatin dorpêçkirin, kesên ku xwe veşartibûn hatin tespîtkirin û girtin. Barzanî weha pê de çû, “Di jenosîda Barzaniyan de 8 hezar mêr hatin girtin û hatin kuştin. Bi tenê jin û zarok man. Li cihê mêr tune bin, zêde bûn jî çênabe. Ev bi xwe jî jenosîd e. Ji xeynî kuştina Barzaniyan, me bi darê zorê koç kirin, em birin nav herêmên ereban û li wan deran bi cih kirin. Ez bi xwe jî ne li herêma Barzan, li herêma ereban hatime dinê.”

Hazim Barzanî di dawiya axaftina xwe de slaytek li ser jiyana kurdên Îraqê xasima jî li ser Barzaniyan pêşkeş kir. Di heman demê de li ser gundên hatine şewitandin, hin gundiyên hatine girtin û hatine kuştin wêne nîşanî mêvanan da. Her weha hin belgeyên fermî yên jenosîdê ku ji aliyê Beasiyan ve hatine morkirin jî yek bi yek nîşan da. Barzanî diyar kir ku Dadgeha Bilind ya Tawanan li Iraqê ji bo Enfal û Jenosîda Barzaniyan hin rayedarên Beasiyan mihekeme dike, hetanî niha mihkeme 35 caran civiyaye û xwedî wê hêvî û baweriyê ne ku sûcdarên Enfal û jenosîda Barzaniyan bên cezakirin.

Piştî Hazim Barzanî, Razî Adil Zêtî axaftineke kurt kir. Zêtî jî li ser Enfalê axifî. Razî Adil Zêtî diyar kir ku di Enfalan de 180 hezar kes hatine kuştin. Li seranserê Iraqê û Kurdistanê gorên bi komel û kesên di Enfalan de hatine kuştin hene. Zêtî weha pê de çû; “Jenosîd û Enfal mijarên gelek girîng in ji bo me. Em nikarin bi du sietan behsa van karasetan bikin. Li Kurdistanê kesên ku ji bûne şahidê jenosîd û Enfalê gelek in. Rewşa wan a derûnî nebaş e. Hê jî jibîr nekirine û ji tesîra Enfal û jenosîdê rizgar nebûne. Gelek jin hene ku hê jî li benda zarokên xwe yên di Enfalê de hatine wendakirin in. Dîsa bi hezaran gorên mirovên ku di Enfal û jenosîdan de hatine kuştin ne diyar in.”

Piştî pirs û bersivan Şêx Mîsbeh li ser Mele Mistefa Barzanî şiêrek xwend û semîner bi dawî bû.

Serokê Giştî yê HAKPARê Bayram Bozyel, Cîgirê Serokê Giştî yê HAKPARê Umît Tektaş, endamê Lijneya Serokatiyê ya HAKPARê Saît Aydogmuş, ji Navenda Hunerê Ya Dîcleyê Kemal Yildizhan, nivîskar Amed Tîgrîs, Receb Dildar, berdevkê Platforma Diyalogê ya Dîcle û Firatê Muhîttîn Batmanlî, nivîskar Roşan Lezgîn, berdevkê TEVKURDê Sabahattîn Korkmaz, ji DÎSAyê Murat Aba, Şêx Mîsbeh jî wek mêvan beşdarê semînerê bûn.