| |
| Kürt halkı büyük bir dostunuTove Skutnabb-Kangas’ı kaybetti |
| 2023-06-03 18:57 |
|
Kürt halkı büyük dostunu ve bende bana bir abladan daha yakın olan bir arkadaş ve dostu, Tove"yı kaybettim.
Yukarıdaki resim, Tove"nın internet ana sayfasından. Arkadaki gölde onun sevdigi ve yüzdüğü son göl. Etrafında, Kürtçenin üç lehçesimde ve İngilizce, yaş günün kutlu olsun yazılı. Ona gönderilen bir yaş günü kartı. Yalnızca bu resim bile, bütün dünyaca tanınmış Tove"nın Kürtler ve Kürt diline verdiği önemi gösteriyor.
Salı günü öğle saatlerinde Tove"nin kocası Robert"tan bir mail geldiğini gördüm ve öğle yemeği yedikten sonra okurum diye düşündüm. Bir ay kadar önce Tove, gönderdiği bir e-mail"de, ne zaman onları ziyarete geleceğimi sormuştu ve bende onlar yazlığa gittiklerinde, onları ziyaret etmek istediğimi yazmıştım. O da, yazlığa gidince, yazacaklarını yazmıştı.
Ben de onunla ilgili bir mail olduğunu düşündüm. Senede bir kaç kez birbirimizi ziyaret ediyorduk.
Yemekten sonra e-maili açtığımda şoke oldum. Robert, Tove"nin trajik bir şekilde, bir gün önce öldüğünü yazıyordu. Yazdıklarından, onunda şokta olduğu belliydi.
Tove her yaz, yazlıklarının yakınındaki gölde, günde iki kez yüzerdi. Her sene önüne kaç km yüzeceği hedefini koyar ve mutlaka ona ulaştırdı. Çoğu zaman o önceden gider, biraz yüzer ve daha sonra Robert"da ona katılırdı. Biz defalarca derin gölde yalnız başına yüzmesinin tehlikeli olabileceğini söylediğimizde, o "ben suda karadan daha güvenlikteyim" derdi.
Ama bu sefer öyle olmamıştı. Robert 20 dakika sonra göle geldiğinde, onun kıyıya yakın, su çiçekleri arasında, cansız bedeni ile karşılaşmıştı.
Robert"ın, komşuların, ambulans ve doktorların bütün çabaları sonucu değiştirmeye yetmemiş ve bizler Tove"yi kaybetmiştik.
Doktorlar büyük bir ihtimalle bir kalp krizi geçirdiğini söylüyorlar ama asıl neden otopsiden sonra belli olacak.
Tove Skutnabb-Kangas ve kocası Robert Philipsen dil uzmanı profesörü. Beraber ve ayrı ayrı yüzlerce kitap ve makale yazdılar ve her kitaplarında Kürt diline ele aldılar. Tove, diller konusunda aynı zamanda Birleşmiş Milletler danışmanıydı. Tove 83 ve Robert 82 yaşında olmalarına rağmen yazmaya devam ettiler. Son kitaplarını geçen yıl bitirdiler.
Katıldıkları her konferans ve toplantıda, Kürt dili üzerindeki baskıları anlattılar.
Tove ve Robert"ın dil konusundaki temel teorileri; Bir dili yasaklamanın ve yok etmenin soykırımla aynı olduğunu ve çünkü bir dili yok olursa, o halkta yok olur dediler.
Tove daha öğrencilik yıllarında azınlık dilleri ile ilgilenmeye başladı. Kendisi, Finlandiya"daki İsveç azınlığından ama Finlandiya"daki İsveç azınlığın dil bakımından dünyadaki en şanslı millet olduğunu söylerdi, çünkü onlar üzerinde bir baskı yok, derdi. Finlandiya"da yanlız İsveç azınlığı İsveççe öğrenmez, okullarda Finlerde İsveççe öğrenir. Şehir ve cadde tabelaları bile hem İsveççe hem Fincedir.
Tove, baskı altındaki diller arasında en fazla iki dil üzerinde çalıştı. Kürt dili ile Sami dili (Samiler, Norveç, İsveç, Finlandiya"nın kuzeyinde ve çok azda bir kısmıda Rusya"da yaşıyor).
Kürt dili ile daha 70"lı, 80"lı yıllarda Avrupa"daki göçmen dilleri üzerinde çalışırken tanıştı. Türkiyeli İşçiler Birliği, FAT"le birlikte bir proje yaparak, bir Kürtçe kurs açtı. Eğitmen olarak da Mehmet Emin Bozarslan"ı davet etti. şimdi Danimarka KOMKAR başkanı olan Mahmut Erdem, o zaman FAT"in başkanıydı.
Tove ve Robert"la Danimarka"ya gelişimden kısa süre sonra tanıştım ve ondan sonra da onlar benim için yeni bir aile oldular. İlk tanışmamız dan sonra, çağırdığımız bütün etkinliklere katıldılar. Kuzey ve Güney Kürdistan"a gittiler ve konferanslar verdiler. Onların hazırladığı, Danimarka"da ki göçmen çocuklarının okuldaki dil ve eğitim sorunları konulu bir kitap için bende bir yazı yazdım.
Kopenhag"dan yaklaşık 100 km uzakta, doğa içinde bir evleri vardı. O zamanlar aynı üniversitede çalışıyorlardı. Evde yarım gün akademik çalışma ve yarım günde bahcede çalışıyor, sebze ve meyve yetiştiriyorlardı. 2-3 koyunları vardı ve neredeyse bütün yiyecek ihtiyaçlarını kendileri üretiyordu. Yazın her şeyi toplayıp buzluğa koyuyor ve kışın yiyorlardı.
Benim İngilizcemden memnun değildiler ve Robert benim İngilizce mi iyileştirmek için iki haftalığına, beni İngiltere"ye annesinin yanına götürdü. Robert aslen İngilizdir. Annesi hem bana İngilizce öğretti ve hemde kendi küçük şehirlerini ziyaret eden İngiltere Dışişleri Bakanının benimle görüşmesini istemişti. Bakanla görüşmedim ama bakanlık müsteşarı ile uzun süren bir görüşme yaptık.
Bende 2005 yılında onlara komşu oldum. Onlara 500 metre yakın bir eve taşındım ve böylece nerdeyse hergün görüşüyorduk. Onların kendi yiyeceklerini kendi yetiştirme çalışması bizide etkiledi ve bizde onlar gibi yapmaya başladık. Koyunları ortak beslemeye başladık. Birlikte 4-5 koyunumuz vardı. Koyunlar yazın onların yanında, kışın bizim yanımızdaydı.
Yaklaşık 7 yıl önce yaşlandıkları için bir şehire taşınmaya karar verdiler ve İsveç"in Lund şehrine taşındılar. Oraya 30 km uzaklıkta bir yazlık aldılar ama dostluğumuz eskisi gibi devam etti. Biz kendi kışlık yiyeceklerinizi toplarken, onları unutmadık. Onlar geldiklerinde veya biz gittiğimizde, bunları alırlar ve çok sevinirlerdi.
Tove çok değişik bir insandı. Her türlü otoriteye karşı çıkardı. Onun için Robert, Tove"nın çok yaşlandığında ve bakımevi ne gitmek zorunda kalırsa, orda yaşayamacağını söylediğini, söylerdi. Kim bilir, belki de en sevdiği gölde, bakımevi ne düşmeden ölüm onun en çok istediği şeydi.
Onun akademik kariyeri ile ilgili fazla yazmadım. İsteyen onun kendi internet sayfasından okuyabilir. Ben sadece benim ve Kürt halkının büyük dostu, Tove"nın ölümünden sonra ilk düşünce ve duygularımı paylaşmak istedim.
Robert"la konuştum ve o cenaze töreninin ne zaman yapılacağını henüz bilmiyordu. Gölde boğulduğu için otopsi yapılacakmış ve uzun sürebilir dedi. Ben cenaze törenine katılacağım ve dilerim katılma imkanı olan çok sayıda Kürt katılır.
Güle güle Tove, ben ve senin Kürt dostların seni hiç unutmayacak.
Hüseyin Kızılocak
2. Haziran 2023
|
|
|
|
|